|
|
O księgosuszu i ziołachPrzepis leczenia księgosuszu z udziałem ziół z roku 1835
Księgosusz-choroba bydła przebiegająca zwykle w postaci wielkich epizocji przez wieki pustoszyła pogłowie zwierząt w wielu krajach. Na przykład obliczono że w XVIII-tym stuleciu padło z jej powodu w krajach niemieckich ok. 30 milionów sztuk bydła. W wieku XIX w Rosji rocznie ginęło ok. 35% pogłowia bydła. Periodycznie nawiedzała również Polskę.
Już w początku XIX wieku zdawano sobie sprawę że można się od niej uwolnić stosując surowe przepisy policyjno-weterynaryjne. Niemniej jednak podejmowano próby jej leczenia jak również stosowano leki zapobiegawcze przeciw tej chorobie. Do leczenia pomoru próbowano wykorzystać również zioła. Jeden z takich przepisów został zamieszczony w Dzienniku Rządowym Wolnego Miasta Krakowa nr.55,56 z dnia 4 sierpnia 1837 roku.
We wstępie do tego przepisu Senat Krakowa stwierdza że z powodu pojawienia się w pobliżu miasta księgosuszu podaje do publicznej wiadomości środki przeciwdziałające tej zarazie. W tym również przepis na lekarstwo mające powstrzymać rozwój choroby.
Przepis był przedrukowany z Tygodnika Rolniczo-Technologicznego ukazującego się w Warszawie. Czasopismo to z kolei przedrukowało go z jednego z pism niemieckich. Lek został opracowany przez jednego z gospodarzy podczas wystąpienia księgosuszu na Węgrzech w 1835 roku i według słów autora uchronił całe jego stado od zachorowania. Miał był stosowany u zwierząt podejrzanych o zarażenie u których nie wystąpiły jeszcze objawy chorobowe.
Brzmiał następująco:
Równe części:
jagód jałowcowych
saletry
kwiatu siarkowego
czosnku
-zmieszać i zetrzeć. Dodać utartego chrzanu i ½ mąki żytniej zmieszanej z octem winnym. Mieszaninę tą należy wymieszać z kwaśnym ciastem i zrobić z tej masy kluski. Kluski te z kolei należy podać dorosłej sztuce bydła 3 rano i 3 wieczorem. Po zjedzeniu leku zwierzę powinno popić letnią wodą z otrębami, trochę osoloną.” Lekarstwo to miało spowodować rozwolnienie. Następnie zwierzęciu należało podawać środki wzmacniające np.: proszek z goryczki lub kozłka lekarskiego. Oprócz tego parę razy na dobę należało przemyć pysk i nozdrza osolona wodą z octem winnym. Sądząc po zastosowanym przez autora składzie ziół chciano spowodować w leczonym organizmie nie tylko efekt przeczyszczający ale również podnieść odporność ogólną organizmu.
Owoc Jałowca pospolitego (Juniperus communis) był stosowany jako panaceum przy tyfusie, cholerze i czerwonce. Ma działanie antyseptyczne i wzmacniające. Zawiera w swoim składzie m.in. vit.C i taninę. Czosnek pospolity (Allium sativum) posiada działanie antybiotyczne, działa stymulująco na system odpornościowy. Zawiera w swoim składzie m.in. witaminy z grupy B, siarkę i enzymy. Chrzan pospolity (Armoracia lapathifolia) był w tym przypadku dodany dla poprawienia smaku. Zawiera w swoim składzie glikozyd-symigrynę nadającą mu specyficzny smak, vit.C oraz związki bakteriobójcze. Goryczka żółta (Genthiana lutea) ma działanie wzmacniające oraz poprawiające łaknienie. Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) ma działanie uspokajające i rozkurczowe.
W drugiej połowie XIX wieku lekarze weterynarii byli już sceptyczni co do skuteczności leczenia księgosuszu. Jakób Lewandowski w swoim Poradniku Weterynaryi Gospodarczej z roku 1878 podaje że najpewniejszym środkiem jest wybijanie sztuk chorych a zastosowanie np. kwasu solnego z żelazem do leczenia może przynieść pewien skutek pozytywny tylko przy łagodnym przebiegu omawianej choroby. Dr Haubner w podręczniku Weterynarya Gospodarcza z roku 1883 podaje że próby leczenia bydła przy księgosuszu są niedozwolone. Pozytywne efekty może przynieść jedynie odgraniczenie i wybicie bydła chorego.
Źródła:
-Dziennik Rządowy Wolnego Miasta Krakowa nr. 55,56 z 4 sierpnia 1837 roku
-Jakób Lewandowski, Poradnik Weterynaryi Gospodarczej. Warszawa 1878 rok
-Dr Haubner, Weterynarya Gospodarska. Warszawa 1883 rok.
-Wielki Zielnik Medyczny. Bielsko-Biała 1993 rok
Dr Waldemar Krzyżewski
|
|
|
